- artikeldatum 21 februari 2024 -

De Vrijdenkers: Spinoza en Erasmus

In de rijke geschiedenis van filosofie en intellectuele rebellie hebben enkele namen zich onderscheiden als ware bezielers van vrijdenken en kritisch denken. Twee van deze iconen zijn Benedictus de Spinoza en Desiderius Erasmus. Hoewel ze uit verschillende tijdperken komen en verschillende filosofische benaderingen hadden, delen ze een gemeenschappelijk doel: het uitdagen van heersende normen, het bevorderen van intellectuele vrijheid en het pleiten voor tolerantie. Laten we eens dieper ingaan op het leven en de ideeën van deze twee bijzondere denkers.

Spinoza: De Rationalistische Rebel

Benedictus de Spinoza, geboren in 1632, was een Nederlandse filosoof van Sefardisch-Joodse afkomst. Zijn rationalistische benadering van filosofie en religie bracht hem in conflict met zowel de Joodse gemeenschap als de heersende religieuze autoriteiten van zijn tijd. Zijn meesterwerk, de "Ethica", is een monument van abstract denken en uitdaging van traditionele theologische opvattingen. Spinoza's concept van God als immanente natuurkracht en zijn nadruk op rede boven religie brachten hem in de categorie van 'gruwelijke ketterijen' volgens zijn tijdgenoten. Ondanks zijn verbanning en de veroordeling van zijn werk, heeft Spinoza's filosofie een blijvende invloed gehad, en wordt hij nu gezien als een voorloper van de Verlichting en een symbool van intellectuele vrijheid.

Erasmus: De Speelse Humanist

Desiderius Erasmus, geboren in het laatste kwart van de 15e eeuw, was een Nederlandse humanist, theoloog en filosoof. Zijn kritiek op de gevestigde orde van de Rooms-Katholieke Kerk en zijn pleidooi voor hervorming zonder aansluiting bij de Reformatie maakten hem tot een controversiële figuur in zijn tijd. Zijn werk "Lof der Zotheid" was een scherpe satire op de maatschappelijke misstanden en de hypocrisie van de kerkelijke instellingen. Erasmus streefde naar vrijheid van denken en geloof, en zijn nadruk op de waarde van individuele gewetensvrijheid en intellectuele nieuwsgierigheid maakte hem tot een voorloper van het moderne humanisme. Ondanks de tegenstand van de gevestigde orde, blijft Erasmus' erfenis voortleven als een symbool van intellectuele vrijheid en tolerantie.

De Verbinding tussen Vrijmetselaars en Vrijdenkers

De connectie tussen vrijmetselaars en vrijdenkers, zoals Spinoza en Erasmus, ligt in hun gedeelde streven naar intellectuele vrijheid, kritisch denken en tolerantie. Binnen de vrijmetselarij vinden we vaak een nadruk op broederschap, vrijheid van geweten en persoonlijke ontwikkeling, waarden die ook centraal stonden in het gedachtegoed van Spinoza en Erasmus. Hoewel de vrijmetselarij als organisatie pas ontstond na de tijd van Spinoza en Erasmus, zijn hun ideeën en principes nog steeds van invloed op de vrijdenkers binnen de vrijmetselarij en daarbuiten.

Tijdloze Symbolen van Intellectuele Vrijheid

Benedictus de Spinoza en Desiderius Erasmus blijven, eeuwen na hun dood, dus inspiratiebronnen voor vrijdenkers over de hele wereld. Hun moed om te twijfelen, hun vastberadenheid om te vechten voor vrijheid van denken en hun pleidooi voor tolerantie zijn tijdloze lessen die ons blijven inspireren in onze zoektocht naar waarheid en vrijheid. Als we de erfenis van deze twee grote denkers eren, herinneren we onszelf eraan dat intellectuele vrijheid en tolerantie essentiële waarden zijn die we moeten koesteren en beschermen in onze steeds veranderende wereld.

Levenskunst en de erfenis van Spinoza en Erasmus

Vrijmetselaars hechten belang aan de kernprincipes van wijsheid, kracht en schoonheid . Deze principes, die door de eeuwen heen zijn doorgegeven, vinden een diepe resonantie in het gedachtegoed van vrijdenkers zoals Spinoza en Erasmus. Wijsheid, als het streven naar waarheid en begrip, werd belichaamd door Spinoza's rationalistische benadering en Erasmus' kritische reflectie op de gevestigde normen. Kracht, als de moed om te twijfelen en te rebelleren tegen dogma's, was een constante drijvende kracht achter hun werk, ondanks de tegenstand die ze ondervonden. En schoonheid, niet alleen in esthetische zin, maar ook in de harmonie van ideeën en de vrijheid van geest die ze nastreefden, wordt weerspiegeld in hun nalatenschap.

Het is in dit samenspel van wijsheid, kracht en schoonheid dat we de essentie van levenskunst vinden. Het is geen garantie voor onmiddellijk succes of een moeiteloos bestaan, maar eerder een voortdurende reis van zelfontdekking en groei. Net zoals Spinoza en Erasmus vochten voor intellectuele vrijheid en tolerantie, zo moeten ook wij streven naar een leven waarin we het beste van onszelf en anderen naar voren brengen. In dit voortdurende streven, in de zoektocht naar harmonie tussen kennis en wilskracht, vinden we de ware kunst van het leven.

- artikeldatum 11 januari 2024 -

Nationalisme opnieuw springlevend!

In 1945, vlak na de 2e wereldoorlog, schreef George Orwell wat een van zijn meest fameuze essays zou worden; “notes on Nationalism”. Al in de eerste alinea’s trekt hij het begrip nationalisme breder dan gebruikelijk: voor Orwell gaat het om een nietsontziend geloof in een zaak of identiteit, waarbij alle middelen zijn toegestaan. Feiten en gezond verstand doen er niet langer toe. Partijdigheid bepaalt alles. Essayist Bas Heijne ontdekt hoe actueel dit essay van George Orwell in het hier en nu is. Hij brengt een klein boekje uit met de titel: “Over nationalisme” George Orwell / Bas Heijne, uitgegeven bij Prometheus. Hierin beschrijft hij in een lang inleidend essay hoe Orwells tekst ontstond, hoe actueel het nationalisme is en hoe het overal om ons heen groeit en bloeit. En dat feiten er niet toe doen omdat emoties belangrijker zijn geworden. Het is daardoor dat de democratie in crisis verkeert. In zijn essay laat Heijne zien dat wij nog niet zo lang geleden het maatschappelijk veld in zuilen hadden verdeeld en dat het individu daar onderdak vond voor zijn religieuze of politieke levensbeschouwing. Deze zuilen gaven het individu bescherming en zorgden voor zingeving en perspectief. Sinds de ontzuiling leven we in een “bubbel” van min of meer gelijkgestemden. We zijn veel individueler geworden en we hebben veel meer vrijheden gekregen. Maar ja, een bubbel is geen zuil en biedt geen bescherming. De wereld buiten onze bubbel wordt dan onveilig en al gauw als vijandig of extensioneel bedreigend gezien. Het individu als naaktslak in de samenleving, steeds op zoek naar herkenning en erkenning, naar een houvast, een identiteit. Aan de ene kant de vrijheid om je eigen leven vorm te geven en aan de andere kant de angst dat de buitenwereld je zal kwetsen of zelfs zal wegvagen. Steeds heen en weer geslingerd worden tussen iemand en niemand. Altijd weer de angst dat je helemaal geen vrij individu bent, maar een onvrij object, dat voortdurend wordt aangestuurd door machten waar je geen greep op hebt, een object dat gemanipuleerd en gekleineerd wordt. Dat is volgens Bas Heijne het spanningsveld waarin we tegenwoordig leven. Alle vergezichten naar vroeger, naar een eerdere orde doet hij al als wishfull thinking of intellectuele luchtfietserij. Deze hang naar vroeger negeert de nieuwe positie van het individu en is daarmee onbruikbaar. Deze hang naar vroeger en het weer ”heel” maken van de samenleving is echter niet ongevaarlijk. Ze leiden makkelijk naar het nationalisme dat door Orwell in zijn essay op de korrel werd genomen. Altijd is er wel iemand of een groep die jouw idee over een ideale samenleving in de weg zit. Iemand die verbinding onmogelijk maakt. We leggen de schuld daarvan steeds bij de ander, maar zien niet dat ons eigen geïndividualiseerde ik de echte oorzaak is. Dat wij zelf het herstel van de gemeenschap onmogelijk maken. Wij en zij zijn opnieuw geboren. Het is de ander die jou verhindert herstel van de gemeenschap te bevorderen. Of erger, het is die ander die jou wil domineren, koloniseren of wegvagen. En dus zoeken we weer meer de bescherming middels onze identiteit in een wereld die we als onveilig ervaren. Maar onze identiteit blijkt erg fragiel in deze globaliserende wereld, met zijn talloze identiteiten naast elkaar. En natuurlijk willen we onze eigen vrijheid daaraan niet ondergeschikt maken. Niemand wil immers terug naar vroeger, naar mijnheer pastoor, of naar de zuil met alle sociale controle. Wat ons rest is de bubbel. In de bubbel heerst het nationalistische verlangen naar dominantie, naar een sterke man waarmee we de ander de baas kunnen worden. Omdat echte overwinningen uitblijven groeit de frustratie en het ongenoegen. In zijn radicale gedaantes is die riskant voor de democratie zelf. Dan, op de laatste bladzijde van zijn essay, verwoordt Heijne een remedie die het tij zou kunnen keren. Hij zegt: Een uitweg is alleen mogelijk wanneer het individu zichzelf en zijn overtuigingen tegen het licht leert houden. Verbinding is alleen mogelijk wanneer het gepaard gaat met zelfkritiek. Maar ook Orwell geeft aan dat je de nationalistische verharding, die ons allemaal bedreigt, niet een twee drie kunt ontmantelen. Haat, boosheid en superioriteitsgevoelens verdwijnen niet als je ze alleen maar benoemt. Maar, zegt Orwell: Je kunt tenminste erkennen dat je ze hebt, en voorkomen dat ze je denkvermogen vertroebelen. Dat vereist een permanente dialoog tussen ik en mij. Orwell beseft ook wel dat maar weinig mensen daartoe bereid zijn. Toch doet hij een beroep op ons, als hij zegt; “Het is aan ons”! Voor ons vrijmetselaren is deze oproep een echo die door al ons denken en werken klinkt. Met de slogans “Ken u zelve” en “Op u komt het aan” wordt de vrijmetselaar steeds herinnerd aan zijn opdracht weg te nemen wat verdeelt en te bevorderen wat verbindt. Ook draagt de manier waarop wij van gedachten wisselen belangrijk bij aan de manier waarop de geoefende vrijmetselaar naar de werkelijkheid kijkt. Hij leert dat er meerdere waarheden en visies op de werkelijkheid zijn. Zo weet hij “vrij man” te zijn en te blijven in zijn denken doen en laten. Ook de gebruikte symbolen helpen de vrijmetselaar vrij te blijven. Zo vindt hij in de ontmoeting met andersdenkenden inspiratie in het symbool van de winkelhaak. Na de uitwisseling van meningen wil hij, verrijkt door het inzicht van de ander, uiteengaan “in rechte verhouding”, ofwel in goede harmonie. Zo bezien vormt vrijmetselarij een prima medicijn tegen het historisch nationalisme van onze tijd. Voor ons, broeders van loge de Morgenster, betekent dit dat we de betekenis van ons lidmaatschap van de loge nog beter naar waarde kunnen schatten.

- artikeldatum 8 december 2023 -

Mozart en de Betoverende Zauberflöte

Wolfgang Amadeus Mozart, een componist van ongeëvenaarde genialiteit, staat gegrift in de annalen van de muziekgeschiedenis. Geboren op 27 januari 1756 in Salzburg, Oostenrijk, werd Mozart al op jonge leeftijd erkend als een buitengewoon talent. Zijn vader, Leopold, koesterde en ondersteunde dit talent, waardoor Mozart op vijfjarige leeftijd al begon met het componeren van muziek die de wereld zou verbluffen. Mozart's veelzijdigheid was verbazingwekkend; hij excelleerde in diverse muzikale genres van zijn tijd, een unicum onder componisten.
Zijn oeuvre omvatte meesterwerken zoals Le nozze di Figaro, Don Giovanni, Così fan tutte en de Jupiter Symfonie. Maar het was zijn werk, Die Zauberflöte, dat een diepe connectie had met zijn betrokkenheid bij de Vrijmetselarij.

De Diepgang van Die Zauberflöte 

Die Zauberflöte, een meesterwerk in de Duitse opera, is doordrenkt van symboliek en maçonnieke thema's. Het vertelt het verhaal van prins Tamino en zijn reis om prinses Pamina te redden. Hun avontuur symboliseert de reis naar verlichting, belicht de dualiteit tussen duisternis en licht, en benadrukt de zoektocht naar wijsheid en de triomf van deugdzaamheid.

Mozart's Vrijmetselaarsinvloed 

Veel van het werk van Mozart is voortgekomen uit de waarden en overtuigingen van de Vrijmetselarij. Hij schreef vele muziekstukken voor Loges en verschillende maçonnieke rituelen gedurende zijn hele carrière. Volgens Robert Levin van de Harvard University, een expert op het gebied van de beroemde componist, was het laatste stuk dat hij voor zijn dood voltooide K.623, ‘Kleine Freimaurer-Kantate’.”

Meer weten?

De invloed van de Vrijmetselarij op Mozarts werk is diepgaand en fascinerend. Als je geïntrigeerd bent door deze connectie en de betoverende wereld van Die Zauberflöte, nodigen we je uit om meer te ontdekken. Loge De Morgenster in Alkmaar verwelkomt nieuwsgierige geesten die geïnteresseerd zijn in de waarden en principes van de Vrijmetselarij. Wil je meer weten, vragen stellen of op proef deelnemen aan onze loge? Neem gerust contact met ons op via onze contactpagina.

- artikeldatum 1 september 2023 -

Swingend door de Loge

Nat King Cole en Duke Ellington als Vrijmetselaars.
In ditt artikel besteden we aandacht aan twee bijzondere vrijmetselaars.
Het gaat om twee legendarische muzikanten die niet alleen meesters waren in hun kunst, maar ook broeders in de mysterieuze broederschap van de vrijmetselaars.
We staan stil bij de enigmatische Nat King Cole en de onvergetelijke Duke Ellington, twee mannen die niet alleen de jazzscène domineerden, maar ook de symboliek van de vrijmetselaars omarmden.

Het ritmische pad van Nat King Cole
Laat je meevoeren op de zoete klanken van “When I fall in love”. We kennen Nat King Cole als de ongeëvenaarde zanger en jazzpianist die het publiek over de hele wereld veroverde met zijn hits. Voordat hij bekend stond als "King" was Nathaniel Adams Coles een jongen uit een bescheiden gezin in Montgomery, Alabama. Zijn muzikale talent en passie voor jazz brachten hem naar de straten van Chicago, waar hij al snel furore maakte als een meesterlijke pianist. Maar wist je dat achter zijn muzikale genie ook een geheim schuilging? Ja, Nat King Cole was een trotse vrijmetselaar!
Terwijl hij op het podium zijn stem en piano liet zingen, werkte hij in stilte met de broeders van zijn loge. De noten van zijn muziek weerspiegelden misschien wel de harmonie die hij zocht in zijn leven als vrijmetselaar, waar broederschap en saamhorigheid het belangrijkst waren.
 
De onvergetelijke symfonie van Duke Ellington
Als we luisteren naar “In a sentimental mood”, treden we binnen in de wereld van Duke Ellington, de virtuoze componist en bandleider.Hij was het die met zijn Jazz Orchestra de jazz naar nieuwe hoogten tilde.
Voordat hij bekend stond als "Duke", reisde Edward Kennedy Ellington vanuit de smalle straatjes van Washington D.C. naar de grootste concertzalen van de wereld, waar hij jazzliefhebbers betoverde met zijn tijdloze composities en weelderige arrangementen. Onder de glans en glamour van zijn muzikale carrière ging een andere kant van Duke Ellington schuil.
Hij was een toegewijde vrijmetselaar die, als hij niet bezig was met het leiden van zijn band, zijn tijd doorbracht met zijn broeders in de vrijmetselaarsloge. In hetzelfde tempo waarin hij zijn muzikale talenten ontplooide, werkte hij samen met zijn broeders in de loge om ook op het gebied van levenskunst het beste uit zichzelf te halen.

Een symfonie van broederschap
Terwijl we terugkijken op het leven van Nat King Cole en Duke Ellington, is het duidelijk dat ze niet alleen jazzlegendes waren, maar ook mannen die geloofden in de waarden van de vrijmetselarij. Net zoals hun muziek mensen van verschillende achtergronden samenbracht, verenigden ze zich met gelijkgestemde broeders in de loge, waar afkomst, ras of sociale status niet van belang waren. De loge was voor hen een plek waar ze zich vrij konden uiten, waar ze hun ideeën konden delen en waar ze bouwden aan een betere wereld, zowel binnen als buiten de muren van de loge.Het was een symfonie van broederschap, waar individuele en unieke mannen harmonie vonden in hun gemeenschappelijke zoektocht naar kennis, waarheid en spiritualiteit. In hun verbondenheid als vrijmetselaars omarmden Nat King Cole en Duke Ellington het ideaal van een inclusieve samenleving, waar discriminatie geen plaats had. Hun muzikale erfenis en broederlijke banden vormden een krachtig voorbeeld van hoe kunst en broederschap mensen ongeacht hun achtergrond samenbrachten.

Dus, de volgende keer dat je geniet van de muzikale klanken van Nat King Cole en Duke Ellington, onthoud dan dat er meer achter hun meesterlijke arrangementen zit dan je zou verwachten.
Ze waren niet alleen jazzlegendes; ze waren ook toegewijde vrijmetselaars die hun leven en muziek harmonieus in balans brachten.

Is de vrijmetselarij ook iets voor jou?
Klik op de onderstaande link in de passer en winkelhaak: