Een comparitie in de vrijmetselarij is een combinatie van voordracht en nabespreking, deze wordt gehouden op reguliere loge-avonden, waarbij een van de deelnemers de voordracht geeft.
Tijdens de nabespreking kunnen er aan de voordrachtgever vragen gesteld worden. Dit gebeurt op een vastgelegde, respectvolle en constructieve manier.
Het is inspirerend, verrassend en leerzaam om op deze manier verschillende onderwerpen te bespreken.

Broeders, het was hartje zomer. Het geluk kon die dag niet op. Ik liep vol levensvreugde door de gang van het appartementencomplex waar ik woon, de zomer tegemoet. Mijn corpulente buurvrouw passeerde mij. Met een stralende glimlach groette ik haar: Wat een zalig weertje, buuf! Waarop de buurvrouw zonder ook maar één seconde te aarzelen letterlijk zei:
Kijk daarmee uit, buurman, zaterdag gaat het regenen!

Mocht ik die stralende zomerse dag even vergeten zijn dat ik in Nederland woon, op dat moment wist ik het weer zeker. We behoren nog altijd tot de tien rijkste landen ter wereld (for the record: er zijn 196 landen), maar dat betekent niet dat het leven ons toelacht. We hebben het niet gemakkelijk, wat zullen we nou beleven!

U kent ongetwijfeld de verhalen van Asterix de Galliër. Zijn vriend Obelix is in zijn jeugd in een koperen pot met toverdrank gevallen. Sinds die tijd is hij onwaarschijnlijk sterk en hij viel dan ook zonder aarzelen in zijn eentje een legioen van Julius Caesar aan. Uw broeder inleider heeft hetzelfde meegemaakt, maar dan in een koperen pot met optimisme en dat is in de lage landen geen onverdeeld genoegen.

Het leven is een bloedserieuze zaak zeker als je door een orthodox predikant bent opgevoed die gefascineerd was door het einde der tijden en een daarop volgende nieuwe hemel en nieuwe aarde. Elke week viel het periodiek Het Zoeklicht op de deurmat, als de oudere protestants opgevoede broeders dit nog iets zegt. Het leven was antichambreren. De huidige wereld lijdt onder de zondeval, is per definitie onvolmaakt en gedoemd te mislukken.Nu gaan de bloemen nog dood, nu gaat de zon nog onder ... Mijn vader geloofde er heilig in dat tijdens zijn leven deze wereld zal vergaan om plaats te maken voor een volmaakte wereld.Daarom werd er bij ons thuis niet té hard gelachen, niet té veel gedronken (althans niet buiten de deur … ), er werd al helemaal niet gedanst want dat zou maar lustopwekkend zijn en lust is voor de ongelovigen … zoals wij op de prent de brede en de smalle weg mogen aanschouwen.Een overigens vermakelijke prent om naar te kijken vooral als je eenmaal los bent van de druk kende levens- en wereldvisie die de heer Johannes Calvijn ons, zo'n vijf eeuwen geleden alweer, heeft opgelegd.De brede weg, het aardse, tijdelijke bestaan is op deze prent, en dat vermoedde u al, één groot tranendal. Boven de poort gaat het al goed fout. Daar staat Welkom! Dan weet je als Calvinist genoeg. Immers … als het te mooi is om waar te zijn, dan is het ook te mooi om waar te zijn.

Naast de poort staat niet voor niets een klein bordje met: Weg van verderf. Meteen na de poort rechts begint dan ook het gedonder. Daar zwaait een vrolijk mannetje naar een nog vrolijker vrouwtje dat uitnodigend naar hem zwaait. De waarschuwende tekst Spreuken 5:3 staat tussen de man en de vrouw: Want de lippen der vreemde vrouw druppen honigzeem, en haar gehemelte is gladder dan olie.

Wegwezen dus!

Dan maar naar links. Daar zit een vrolijke gezelschap! Het lijkt de zevende graad wel. Toch eens kijken wat voor tekst de prent ons meegeeft. Jesaja 5:22: Wee dengenen, die helden zijn om wijn te drinken, en die kloeke mannen zijn om sterken drank te mengen! Wijn en sterke drank, mijn hemel, daar wordt je vrolijk van! Geen wonder dat de brede weg leidt tot dood en verdoemenis. Met vrolijkheid hebben wij Hollanders niets te maken.

We weerstaan dapper de zevende graad en lopen naar het volgende gebouw. Help, een balzaal! Daar wordt gedanst! Het moet potdorie niet erger worden! Nee, broeders, de prent heeft gelijk. Dit is de brede weg. We moeten terug! Wachten op een betere wereld doe je door de smalle weg te bewandelen. Geen balzaal, geen wein, weib und gesang, geen speelhuis, geen loterij, geen schouwburg. H et leven is geen feest en u bent al helemaal niet uitgenodigd, om een poster van Loesje te parafraseren.

En daar zat je dan als klein calivinstje starend naar de prent. Jarenlang liet ik mij er door meeslepen. De wereld en alle menselijke inspanningen zijn gedoemd te mislukken. Van optimisme kan geen enkele sprake, het is niet de bedoeling dat wij zelf een betere wereld uit de grond stampen. Dit is de taak van het opperwezen en van latere orde.

Even terzijde. De gedachte dat niet van het aardse leven genoten mag worden is niet alleen een Calvinistische gedachte. De nog maar net in de hel vertoevende Fidel Castro zei ooit tegen een Frans zakenman: “Als ik in de hel arriveer, zal ik Marx ontmoeten, Engels en Lenin. En jou ook ..., want kapitalisten gaan ook naar de hel, vooral wanneer ze teveel hebben genoten van het leven ...”

Nu hoor ik u denken: kom, kom, kom, dat is toch allemaal verleden tijd. Zo somber is ons wereldbeeld toch allang niet meer? Calvinisme is toch zo langzamerhand geschiedenis? Wie zit er zondags nog in de kerk om dit sombere wereldbeeld: alles wordt alleen maar slechter, iedere week te horen uit een zwarte toga met een wit befje? De cijfers liegen er immers niet om. Was in 1849 nog niemand niet-kerkelijk gezind de laatste cijfers vertellen ons dat 82% van de Nederlanders nooit of bijna nooit in een kerk komt.

Maar schijn bedriegt, broeders ... Goed we noemen onszelf geen Calvinist meer, we gaan niet meer ter kerke, maar onze sombere kijk op de wereld is onuitroeibaar. U kunt geen krant openslaan of u krijgt de indruk dat het alleen maar slechter gaat met onze planeet. Te veel optimisme doet het dan ook slecht op je werk, bij feestje en partijtjes. Premier Rutte mag dan een gewiekst politicus zijn maar de grootste klacht die wij steeds weer horen is: Kan die grijns van zijn optimistische liberale kop! Nee, dan liever de andere politici. Die zeggen tenminste waar het op staat. We gaan naar de bliksem, iedereen krijgt het alleen maar slechter, Europa maakt ons straatarm en we worden door vele tsunami's overspoelt: euro's, corrupte banken, vluchtelingen ... Nee broeder inleider, wees realistisch. Optimisme doet het leuk bij de cursus mindfulness, maar het einde der tijden staat voor de deur! Maar ik heb domweg nooit kunnen geloven dat het leven en onze economie kommer en kwel is, dat het met de wereld alleen maar slechter gaat. Immers, ik heb het beter dan mijn ouders en wat hadden zij het veel beter dan mijn grootouders (mijn opa was van 1882).

Kijk dan naar het journaal, zult u repliceren. Al die aanslagen … de wereld wordt toch alleen maar onveiliger! Dat valt nog maar te bezien. Het is communis opinio dat het onveiliger is geworden. Politici dwepen graag met dit thema. Aanhangers krijg je nu eenmaal door angst in te boezemen. Dreigen met de hel deed het de laatste 2000 jaar dan ook prima. Maar de befaamde Amerikaanse psycholoog Steven Pinker, vooral bekend van zijn boek Het Onbeschreven Blad, stelt in zijn vuistdikke Ons Betere Ik onomstotelijk vast dat het geweld in de loop der eeuwen significant is afgenomen. De econoom Charles Kenny verbonden Amerikaanse denktank Center for Global Development komt tot dezelfde conclusies en zaterdag voor een week kon u in de Volkskrant, toch niet een krant die uitblinkt in optimisme, hetzelfde horen van de Zweedse historicus Johan Norberg. HIj schreef er het prikkelende boek Vooruitgang over. Hij onderbouwt zijn stelling dat wij lijden aan historische bijziendheid en daar ben ik het volmondig mee eens.

Wij, bewoners van het vrije westen, hebben onze impulsen leren beheersen, we houden steeds meer rekening met de gedachten en gevoelens van anderen. De cultuur van de eer, de bereidheid om wraak te nemen, maakte plaats voor een cultuur van de waardigheid, de bereidheid om je emoties in bedwang te houden.

We duelleren niet meer, aan de eeuwenlange heksenjachten is een eind gekomen. Er zijn geen religieuze vervolgingen meer en de slavernij is afgeschaft. Toegegeven, slavernij bestaat nog, maar geen enkele wetgeving staat dit, waar dan ook ter wereld, nog toe. Na de tweede wereldoorlog volgt een ongekende reeks 'rechtenrevoluties': mensenrechten, burgerrechten, vrouwen- en kinderrechten, homorechten, dierenrechten. We hebben een groeiende weerzin tegen agressie gekregen. In de Middeleeuwen kwamen 30 op de 100.000 mensen per jaar door moord om het leven. Nu is dat nog slechts 1 op 100.000.

Maar de eerste en de tweede wereldoorlog dan? De twintigste eeuw is toch de meest gewelddadige eeuw uit de menselijke geschiedenis? In absolute getallen is dit waar, maar tijdens de eerste en tweede wereldoorlog leefden er meer mensen op onze planeet dan ooit daarvóór. In de tweede wereldoorlog zijn 55 miljoen mensen vermoord. Bij de val van Rome zijn 8 miljoen mensen vermoord. Maar in het Romeinse Rijk leefden toen 50 tot 60 miljoen mensen. Tijdens de Tang-dynastie (8e eeuw) vermoordde de rebellenleider An Lushan 36 miljoen van de toen maar 330 miljoen mensen, een tiende van de toenmalige wereldbevolking. In de Mongoolse oorlogen van de 13 eeuw zijn 40 miljoen mensen omgekomen. Er leefden toen 450 miljoen mens. Als er toen net zoveel mensen hadden geleefd als nu dan zouden er 278 miljoen mensen zijn vermoord.

En zo kan ik nog even doorgaan. Het aantal slachtoffers in de 20e eeuw is procentueel vele malen kleiner geweest dan ooit in de geschiedenis. De onderzoeksjournalist Ralf Bodelier die in dezelfde koperen pot met optimisme is gevallen, dook de laatste jaren nog uitgebreider in de harde cijfers en feiten, om voor eens en altijd zijn en mijn positieve gevoelens over deze wereld te bevestigen. Hij komt tot de conclusie dat wanneer wij ons met welke periode in de wereldgeschiedenis dan ook vergelijken, de gemiddelde wereldburger vandaag slimmer is, rijker, gezonder, veiliger leeft en gelukkiger is dan ooit. Wereldwijd leven we langer, zijn we meer met elkaar verbonden en eten we meer, smakelijker en gezonder. Onze wereld is anno 2016 vrediger, schoner en meer gelijk dan die van 1966, 1916 of welke tijd dan ook.

Vergeleken met 1990 is de wereld van 2016 een heel stuk vrediger. Niet alleen het aantal oorlogen nam af, maar ook het aantal oorlogsdoden. Wereldwijd worden op dit moment elf grote gewapende conflicten uitgevochten, met de oorlog in Syrië en Irak als de meest bloederige. Goed, dat zijn er elf te veel, maar rond 1990 woedden er nog 26 oorlogen. Bovendien zijn de huidige oorlogen minder dodelijk. In de jaren vijftig stierven wereldwijd 22 op de honderdduizend mensen door oorlogsgeweld, inclusief terrorisme. Eind jaren tachtig zakte dat tot 5 en vandaag staat de teller op 1,5 per honderdduizend mensen. Ook wat betreft emancipatie gaat het veel beter. Met 25 in 2015 waren er nog nooit zo veel vrouwelijke premiers en presidenten als op enig ander moment in de geschiedenis.

Mondiaal gaan op dit moment ongeveer net zoveel meisjes naar school als jongens. Zelfs in een land als Afghanistan gaat het wat emancipatie betreft beter. In het jaar 2000 zaten er vrijwel alleen jongetjes in de schoolbanken. Dat waren er toen zo’n 800.000, die allemaal les kregen van mannen. Nu gaan acht miljoen Afghaanse kinderen naar school, waaronder drie miljoen meisjes. Ook hun docenten zijn steeds vaker vrouwen. Ook de kindersterfte nam wereldwijd fors af, en fors, dat betekent met meer dan de helft sinds 1990. In dat jaar stierven in ontwikkelingslanden nog twaalf miljoen kinderen aan ziektes als diarree, ondervoeding, longontsteking, malaria of tbc. En hoewel de bevolkingsdruk flink toenam, was dat aantal in 2012 gedaald tot 6,6 miljoen. Vergeleken met 1990 gingen in 2012 dagelijks veertienduizend minder kinderen dood. Voor moedersterfte geldt iets vergelijkbaars: het aantal moeders die de geboorte van hun laatste kind niet overleven, daalde tussen 1990 en 2015 met 45 procent.

Wat minstens zo opmerkzaam is en dit hoort u te zelden, is dat in de VS én in Europa almaar minder CO 2 in de atmosfeer terechtkomt en dat terwijl het energiegebruik op beide continenten alleen maar is toegenomen. In de jaren zeventig kampten we met grote vervuiling in Europa. We waren bang dat het alleen maar erger zou worden. Dode bossen, vies water, we zouden allemaal moeten rondlopen met zuurstofmaskers. Maar dankzij internationale inspanningen is de lucht sinds die tijd spectaculair schoner geworden.

En de ontbossing van Europa?
Europa vergroent, zo blijkt uit data van de Wageningse onderzoeker Richard Fuchs. Vandaag hebben we een derde meer bos dan in 1900, toen de meeste Europese bossen waren omgehakt en opgestookt. En dat terwijl de bevolking van Europa groeide van 408 miljoen naar 742 miljoen en ons consumptieniveau onvergelijkbaar veel hoger ligt dan dat van onze overgrootouders.

En de democratie dan? Daar gaat het toch slecht mee? Onzin waarde broeders. Er zijn 29 meer democratieën dan in 1990. Volgens Max Roser van Our World in Data telt de wereld vandaag 87 democratische landen, 47 ‘gemengde systemen’ en 22 autoritair geregeerde landen, met het gruwelijke Noord- Korea helemaal onderaan de lijst. In 1975, op het dieptepunt van de Koude Oorlog, lagen die verhoudingen omgekeerd. Toen telde de wereld nog 82 autoritair geleide landen tegenover 34 democratieën.

Laten we deze tijd even vergelijken met 100 jaar geleden. Wat was er allemaal níet in 1916? Er was geen radio, geen televisie, geen internet, en er waren geen passagiersvliegtuigen. Er waren geen computers, er was geen popmuziek, geen buitenlands voedsel, er waren geen smartphones en er was een kans van net 75 procent om ouder te worden dan vijf jaar. De pil bestond nog niet en zowel antibiotica als onze moderne anesthesie moesten nog worden uitgevonden. Niet alleen de gewone man of vrouw had het allemaal niet, ook John D. Rockefeller, de rijkste man uit die tijd, beschikte er niet over.

In 1924 stierf de zestienjarige zoon van president en broeder vrijmetselaar Calvin Coolidge nog aan een simpele stafylokokken-infectie, want penicilline werd pas uitgevonden in 1928.
Honderd jaar geleden zuchtten we wereldwijd nog onder ellenlange arbeidsuren, kleine, vochtige en tochtige woonvertrekken, kinderarbeid, tandartsen die opereerden zonder verdoving en schrijnende ongelijkheid tussen mannen en vrouwen.

Broeders, ik hoop dat ik u met deze feiten en cijfers heb kunnen overtuigen dat het glas meer dan half vol is en dat vervult mij met grote vreugde. We leven nog steeds niet in een ideale wereld, laat staan in de De best mogelijke wereld van filosoof Gottfried Leibniz. Maar het is de hoogste tijd om ons wereldbeeld bij te stellen. Weg met alle somberheid en negativiteit. Immanuel Kant zei ooit Optimism is a moral duty. Optimisme kun je zien aan ons gedrag en onze handelingen. Wij, Vrijmetselaars, geloven in een alles voortstuwende kracht. Wij geloven in vooruitgang. Dat is geen optimistisch geluid van een 6.000 leden tellende spirituele gemeenschap maar het is ook nog wetenschappelijk onderbouwd.